پژوهش نامه مطالعات مرزی
پیاپی 1 (پاییز 1392)

اهمیت مرز ها و مناطق مرزی، ضرورت امنیت را ایجاب می نماید و جهت ایجاد امنیت مرز ها، نقش قومیت های ساکن در حاشیه مرز ها بسیار مهم است. سکونت اقوام گوناگون ایرانی در مناطق مرزی، ممکن است زمینه ساز بروز انواع بحران های منطقه ای شود؛ اما در مقابل، به طور طبیعی هر یک از قومیت ها ظرفیت قابل توجهی برای ادغام در مصالح ملی، مشارکت سیاسی و حفظ و حراست از کشور نیز دارند. این مقاله قصد دارد ابعاد گوناگون درگیر ساختن اقوام ایرانی در امر مرزبانی و نیز منابع بالقوه تعلقات ملی و تمایل به گسست را بررسی نموده و متناسب با ظرفیت مذکور، استراتژی فوق فعال مرزبانی را پیشنهاد دهد. در این مقاله، ضمن اقدام پژوهی تاریخی و تفسیر گرایانه استراتژی فوق فعال ملت سازی، به ابعاد گوناگون درگیر ساختن اقوام ایرانی در امر مرزبانی پرداخته شده است؛ سپس با روش تحلیل محتوای اسنادی، منابع بالقوه تعلقات ملی و تمایل به گسست اقوام گوناگون بررسی شده است؛ جامعه آماری این پژوهش، خبرگان و متخصصان در زمینه مدیریت دولتی، مطالعات سیاسی، امنیت ملی، عدالت بین قومی، جغرافیای سیاسی، مطالعات انتظامی، دفاع ملی و خط مشی گذاری می باشند که به روش گلوله برفی، 27 نفر از آنها به عنوان نمونه انتخاب گردیدند.

در این پژوهش، عوامل: 1. توسعه عدالت اجتماعی و توزیع متناسب فرصت های رشد، 2. طرح های ادغام یا هم افزایی فرهنگی- زبانی اقوام گوناگون با هویت ایرانی، 3. توسعه عدالت اجتماعی، 4. افزایش طرح های توسعه بین منطقه ای میان ذینفعانی از اقوام گوناگون، و 5. افزایش سطح مشارکت و ادغام سیاسی اقوام گوناگون و اولویت بندی منافع عامه در طرح خط مشی گذاری عمومی جامعه، به مثابه خط مشی های فوق فعال برای توسعه وحدت ملی شناسایی شدند که در هنگام تصمیم گیری های توسعه و حراست از مرزها، ملاحضاتی را ضروریمی سازند.

بازارچه های مرزی، بعنوان یکی از اهرم های مهم در توسعه روابط تجاری با کشورهای همجوار،در سال های گذشته، تاثیر قابل توجهی بر فعالیت های اقتصادی کشور داشته اند. به این لحاظ تامین امنیت مرز و بازارچه های مرزی برای سرمایه گذاری در این مناطق اهمیت زیادی دارد تا با تشویق تجار به سرمایه گذاری بیشتر بر توان تجاری منطقه بیافزایند. هدف از انجام این تحقیق، بررسی رابطه بین حضور نیروی های انتظامی و تامین امنیت انتظامی در مناطق مرزی و گسترش سرمایه گذاری و افزایش اشتغال در بازارچه های مرزی است که در این تحقیق، بازارچه مرزی میل 78 استان خراسان جنوبی(شهرستان بیرجند؛ بخش سربیشه) مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق به روش کتابخانه ای و میدانی انجام گرفته و داده های مورد نیاز از طریق پرسشنامه محقق ساخته(با ضریب آلفای کرونباخ 74/0)گردآوری شده اند. جامعه آماری تحقیق شامل افراد بومی شاغل در بازارچه، تجار وکارگزاران بازارچه مرزی و تعدادی از نیروی های مرزی میل 78 استان خراسان جنوبی هستند که از بین آن ها به تناسب تعداد، 99نفر انتخاب و مورد پرسش قرار گرفته اند. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با استفاده از نرم افزار spss و با کمک آزمون همبستگی پیرسون صورت گرفته است.

نتایج بررسی نشان داد که در بخش اول حضور نیروهای انتظامی در مناطق مرزی از جمله بازارچه های مرزی، رابطه معناداری با افزایش تجارت بازارچه ای و توسعه روابط تجاری با کشورهای همجوار دارد و یک عامل مهم در امنیت سرمایه گذاری در بازارچه ها محسوب می شود؛ و در بخش دوم امنیت انتظامی با اشتغال مستقیم، اشتغال غیر مستقیم و اشتغال سالم رابطه معنادار و مثبت و با اشتغال ناسالم رابطه معنی داری ندارد.

گردشگری امروزه به عنوان یکی از سریعترین بخش های اقتصادی درحال رشد و بزرگترین صنعت خدماتی جهان ازنظر درآمدزایی شناخته شده است که رشدآن، تغییرات اجتماعی و اقتصادی زیادی رابه دنبال داشته و برایکشورهای درحال توسعه که با معضلاتی چون نرخ بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه اند، ازاهمیت فراوانی برخورداراست؛ یکی از پتانسیل های موجود در مناطق مرزیک شور، ظرفیت های توسعه فعالیت های گردشگری است و تحقیق حاضر قصد داردتاثیر رونق گردشگری بر توسعه اجتماعی مناطق مرزی استان گلستان را بررسی نماید. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها، پیمایشی است. جامعه تحقیق را ساکنان مناطق مرزی استان گلستان تشکیل داده اند که بااستفاده از فرمول کوکران حجم نمونه 263 نفر برآورد گردید. داده ها بااستفاده از پرسشنامه محقق ساخته ای روا و پایا(آلفای88%) جمع آوری و بااستفاده از نرم افزارSPSSو به کمک آزمون های کای اسکوئر، تحلیل واریانس یک طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و آزمون t استیودنت مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند.

یافته هانشان داد که بین شاخص های توسعه گردشگری، به ترتیب اهمیت، با 1.توسعهاجتماعی، 2. بهبود کیفیت خدمات اجتماعی، و 3. بهبود کیفیت زندگی جامعهمحلی، رابطه مستقیم و معناداری وجود دارد. همچنین، متغیرهای مستقل تحقیق، حدود 72% از واریانس متغیر توسعه مناطق مرزی را برآورد می کنند.

وقتی از سازمان ها و مدیران موفق، بحث به میان می آید، از مهم ترین موضوعاتی که به آن پرداخته می شود، انگیزش کارکنان است؛ هرچه ماموریت یک سازمان دشوارتر و هدف سازمان مهم تر باشد، انگیزش کارکنان، اهمیت بیشتری پیدا می کند. مرزبانی ناجا، رسالت بسیار مهم تامین امنیت مرزها را برعهده دارد و تحقق این هدف تنها از کارکنانی بر می آید که انگیزه کافی برای خدمت داشته باشند؛ پژوهش حاضر به بررسی عوامل موثر بر افزایش انگیزه شغلی کارکنان این فرماندهی می پردازد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و از نظر شیوه گردآوری داده ها، کتابخانه ای و میدانی است. جامعه آماری پژوهش را کلیه کارکنان فرماندهی مرزبانی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل داده اند که با کمکنمونه گیری تصادفی طبقه ای و بر اساس فرمول تعیین حجم نمونه،481 نفر که همه مرد بودند به عنوان نمونه انتخاب و مورد پرسش قرار گرفتند؛ روایی پرسشنامه به وسیله روایی سازه(با بار عاملی بالاتر از 4/0) و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ(99/0)، تایید گردید؛ داده ها به کمک نرم افزارهای spss و lisrel تحلیل شدند.

نتایج بدست آمده از تحلیل عاملی نشان داد که عوامل موثر بر تقویت انگیزه شغلی کارکنان فرماندهی مرزبانی به ترتیب اولویت، شامل:عوامل اجتماعی(%3/52)،عزت نفس(%2/6)،خصوصیات مطلوب شغلی(%6/3)،خودشکوفایی(%1/2) و عوامل فیزیولوژیک(%6/1) است. یافته ها همچنین نشان داد که پنج عامل بدست آمده در مجموع 66% واریانس کل انگیزش کارکنان فرماندهی مرزبانی را تبیین می کنند؛ نتایج تحقیق، بینش های ارزشمندی درباره انگیزش کارکنان فرماندهی مرزبانی ارائه داد.

امروزه امنیت به عنوان مهم ترین موتور محرک توسعه یافتگی، از مباحث بسیار مهم و حساس جوامع بشری است که در ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی و امنیتی مورد توجه جدی دولت مردان قرار گرفته است. در این میان برقراری امنیت پایدار در مناطق مرزی بدلیل نقش انکار ناپذیر آن در اشاعه و ارتقاء توسعه پایدار در سراسر کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. هدف پژوهش حاضر ارائه راهبردهایی برای توسعه امنیت پایدار در استان سیستان و بلوچستان می باشد. تحقیق حاضر از حیث هدف، کاربردی و به لحاظ روش، پیمایشی است؛جامعه این تحقیق را صاحب نظران، متخصصان و کارشناسان فعال در امر تامین امنیت استان سیستان و بلوچستان به تعداد 68 تشکیل داده اند که بدلیل محدویت تعداد، تمام شماری شده اند. داده ها با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شدند که روایی آن به تایید خبرگان و پایایی آن با استفاده از روش بازآزمایی تایید شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله و استخراج استراتژی های مناسب نیز از تکنیک (SWOT) استفاده گردیده است.

یافته هانشان داد کهمرزهای شرقی استان سیستان و بلوچستان با توجه به گستره جغرافیایی، طولانی بودن مرزها، تعداد همسایگان و موقعیت ژئوپلیتیکی، تداخل قومی- فرهنگی با کشورهای همجوار و...، می توانند منشا تهدیدات مرزی متعددبرای کشور باشند؛ اما از طرف دیگر، نیروهای ناجا نیز از توانایی های بالقوه و بالفعل مطلوبی جهت مقابله با این تهدیدات برخوردارند؛ نتایج حاصل از ماتریسSWOT نشان داد که راهبردهم افزایی ظرفیت های انتظامی- امنیتی در سطح استان، با توجه به شرایط موجود از اولویت بیشتری برخوردار است.

توانمندسازی کارکنان یک از راهبردهای مفید و موثر جهت دستیابی سریع سازمان به اهداف خود می باشد و هرچه ماموریت سازمان مهم تر و فعالیت های آن پیچیده تر باشد، نیاز به توانمندسازی کارکنان نیز بیشتر می شود. سازمان پلیس و تمام بخش های تابعه آن، از سازمان های بسیار پیچیده است که توانمندسازی برای تمام کارکنان آن، بویژه کارکنان صف، به دلیل نیاز به تصمیم گیری در لحظه، امری ضروری است. یکی از عوامل موثر بر توانمندسازی کارکنان، سبک رهبری مدیریت سازمان است و این تحقیق قصد دارد رابطه بین سبک رهبری حمایتی و توانمندسازی کارکنان را در هنگ مرزی نهبندان بررسی نماید. این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش پیمایشی است. جامعه آماری تحقیق را فرماندهان هنگ مرزی نهبندان در استان خراسان جنوبی تشکیل داده اند که از بین آن ها، 40 نفر براساس جدول مورگان، به صورت تصادفی نمونه گیری شده اند و مورد پرسش قرار گرفته اند. داده های جمع آوری شده از طریق پرسشنامه محقق ساخته روا و پایا(آلفای 82/0) تایید شد، با استفاده از نرم افزار spss و با کمک آزمون رگرسیون خطی،آزمون تی و فریدمن، تجزیه و تحلیل شدند.

یافته های تحقیق، رابطه بین ابعاد سبک رهبری حمایتی و توانمندسازی روانشناختی را در جامعه مورد بررسی تایید نمود. نتایج نشان داد که سه شاخص رهبری حمایتی شامل 1. گوش دادن به مشکلات کارکنان 2. تمجید و پاداش، و 3. برخورد صادقانه با کارکنان، به ترتیب بیشترین تاثیر را بر توانمندسازی روانشناختی کارکنان هنگ مرزی نهبندان دارد.

همه دولت ها به امنیت به عنوان یکی از ابتدایی ترین نیاز اتباع خود بها داده و آن را در صدر اولویت هایشان قرار می دهند. یکی از عواملی که بر امنیت تاثیرگذار است، ویژگی های جغرافیایی هر منطقه است. امنیت و ویژگی های جغرافیایی رابطه متقابلی دارند، یعنی به همان میزان که مولفه های جغرافیایی از عوامل تعیین کننده در تامین امنیت منطقه می باشند، خود نیز از ملاحظات امنیتی تاثیر می پذیرند. با توجه به رابطه متقابل جغرافیا و امنیت، این تحقیق قصد دارد تا تاثیر عوامل جغرافیایی را بر امنیت مرز، در منطقه مرزی گرمی(منطقه مرزی ایران و آذربایجان در استان اردبیل) مورد بررسی قرار دهد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش، تحلیلی-توصیفی است. جامعه آماری تحقیق شامل دو گروه:1. فرماندهان مرزبانی استان اردبیل و 2. فرمانداران و بخشداران شهرستان های مرزی گرمی، نمین، رضی، به تعداد 85 نفر هستند که بصورت تمام شمار مورد پرسش قرار گرفته اند. روایی ابزار سنجش با نظر خبرگان و پایایی آن به کمک آلفای کرونباخ(79/0)، تایید گردیده است. داده هابوسیله نرم افزار Spss و با استفاده از آزمون تی استیودنت مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است. یافته ها و نتایج: نتایج این تحقیق نشان داد که سه متغیر: 1. آمایش سرزمینی پاسگاه های مرزی (با میانگین نمره 05/11)، 2. تشابهات فرهنگی مرزنشینان دو سوی مرز(با میانگین نمره 6/9)، و 3. ویژگی های توپوگرافی و وضعیت طبیعی منطقه مرزی گرمی(با میانگین نمره 69/7)، به ترتیب اولویت می توانند بر امنیت مرز مورد بررسی تاثیرگذار باشند. نتایج این تحقیق، اطلاعات مبنایی برای برنامه ریزی های آتی در جهت کاهش اثرات این عوامل ارائه نمود.